Οι διαπροσωπικές σχέσεις χαρακτηρίζονταν πάντα και ήταν ταυτόσημες με συναντήσεις μεταξύ ανθρώπων. Η χειραψία, η οπτική επαφή, ένας εγκάρδιος εναγκαλισμός ή απλά ένα περπάτημα ο ένας δίπλα στον άλλο: όλα φαινομενικά φυσιολογικά και συνηθισμένες χειρονομίες, αλλά όλα αυτά την τρέχουσα περίοδο έχουν τραγικά σημαδευτεί από τον Κορονοϊο και έχουν δυστυχώς γίνει ιδιαίτερα σπάνια και δύσκολα.
Η πρόσφατη υγειονομική έκτακτη κατάσταση επέφερε πολλές αλλαγές στις ζωές μας, τόσες ώστε να είναι φυσικό να αναρωτιόμαστε κάτι πολύ συγκεκριμένο: «τι μπορεί να μας βοηθήσει να διατηρήσουμε την κοινωνική δικτύωση και συνοχή μεταξύ μας, παρά τη απουσία μίας σταθερής φυσικής παρουσίας μεταξύ των ατόμων?» Μεγάλες αλλαγές συχνά μας προκαλούν σύγχυση διότι απαιτούν από εμάς να αλλάξουμε πολλές από τις δραστηριότητες και τις συνήθειές μας, να προσαρμοστούμε γρήγορα σε ένα νέο και συχνά αβέβαιο σενάριο.
Παρ’όλα αυτά, δεν είναι απλά απαραίτητο να τις διακόπτουμε ή να τις αλλάζουμε, αλλά να είμαστε ικανοί να τις προσαρμόσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, σε ένα διαφορετικό πλαίσιο, χωρίς να παραμορφωθεί ή να χαθεί η ομορφιά που μας δίνουν. Με άλλα λόγια, θα πρέπει να προσδιορίσουμε τις αγαπημένες παλιές μας συνήθειες μέσω μίας διαφορετικής καινοτόμου προοπτικής, προκειμένου να διατηρήσουμε το νόημά τους ζωντανό μέσω διαφορετικής δυναμικής ή μεθόδων. Η τελετουργία του καφέ, μία σταθερά της ιταλικής κουλτούρας και η καθημερινή ζωή σχεδόν όλων μας, δεν αποτελεί εξαίρεση.
Ίδια τελετουργία, διαφορετικές φόρμες
Ο καφές είναι αναμφίβολα ένα ουσιαστικό στοιχείο της κουλτούρας μας: αναλογιζόμενοι μία πραγματική κοινωνική τελετουργία, ήταν πάντα ένα σύμβολο ευθυμίας. Πόσες φιλίες, πόσες αγάπες γεννήθηκαν και πόσα σημαντικά συμβόλαια υπογράφησαν (προκειμένου να περιοριστούμε σε ορισμένα συγκεκριμένα παραδείγματα) μπροστά σε ένα καλό φλυτζάνι καφέ!
Με τους νέους κανόνες κοινωνικής απόστασης, όμως, θα φάνταζε ακόμα πιο δύσκολο να δημιουργηθούν στιγμές κατά τις οποίες μοιραζόμαστε με παρέα το αγαπημένο μας ρόφημα. Και πάλι, δεν είναι έτσι ακριβώς: μπορούμε να το κάνουμε εξίσου, ακόμα και με δύσκολο τρόπο! Πώς? Κρατώντας τις σωστές αποστάσεις, όσο αυτό είναι απαραίτητο, λαμβάνοντας τις απαραίτητες προφυλάξεις, ή για παράδειγμα με την υποστήριξη των κοινωνικών δικτύων ή βιντεοκλήσεων, προκειμένου να συνεχίσουμε να πίνουμε καφέ με την παρέα (ακόμα και εξ’αποστάσεως) φίλων, συναδέλφων, μελών της οικογένειάς μας ή συντρόφων!
Εν συντομία θα μπορέσουμε να βρούμε πολλούς νέους τρόπους να απολαμβάνουμε καφέ με συντροφιά, σεβόμενοι τους κανόνες και την δημόσια υγεία: διότι η ιεροτελεστία του καφέ είναι κάτι το οποίο μας ανήκει βαθύτατα και τίποτα στον κόσμο δεν μπορεί να μας οδηγήσει να το εγκαταλείψουμε!
Είμαστε μαζί, ακόμα και από απόσταση
Ναι στην Ιταλία ο καφές είναι πολλά περισσότερα από ένα ρόφημα και αυτό φαίνεται ακόμα και από τις τέχνες και την κουλτούρα. Ο εξαιρετικός Eduardo De Filippo για παράδειγμα, στο «Αυτά τα φαντάσματα» μας έδωσε ένα πραγματικό «Lectio Magistralis» στην ιεροτελεστία του καφέ την οποία ορίζει ως «ποίηση της ζωής».
Ο τρόπος που μοιράστηκε την προετοιμασία του καφέ με γείτονες από τα μπαλκόνια τους έδειξε με κάποιο τρόπο τι θα γινόταν πραγματικά σε περίοδο πανδημίας. Κάποιες φορές κλάψαμε, κάποιες χαρήκαμε, κάποιες τραγουδήσαμε, κάποιες μιλήσαμε… Αλλά κάτι ήταν (σχεδόν) πάντα παρόν: το φλυτζάνι του καφέ, ή η μυρωδιά που αναδύεται από την mocha στην φλόγα που διασπείρεται ανάμεσα στα παράθυρα των κτιρίων.
Ένας αρχαίος τρόπος που έχει ανακαλυφθεί ξανά για την συνύπαρξη και την εξομάλυνση των σχέσεων με άλλους, να περνάμε τον χρόνο μας με έναν κοινωνικό τρόπο, όταν μας ζητάται να μείνουμε μακριά. «Ας πιούμε μαζί έναν καφέ, ακόμα και από απόσταση» είναι στην ουσία μία φράση γεμάτη νοήματα, η οποία ξεπερνάει την γεύση και το άρωμα ενός ροφήματος – δίνοντας νόημα σε πολλές στιγμές της ζωής μας.
Για τον λόγο αυτό τονίζω ιδιαίτερα, για μία ακόμη φορά, ότι δεν είναι απαραίτητο να σταματήσουμε να αναλογιζόμαστε το διάλειμμα του καφέ ως μία στιγμή συνεύρεσης. Εάν δεν το ζήσουμε δίνοντας μαζί ένα χτύπημα στο ώμο ή ένα φιλί χαιρετισμού, θα είναι αρκετό για εμάς να το μεταμορφώσουμε ή να το προσαρμόσουμε – όταν είναι απαραίτητο – στις νέες ανάγκες και φόρμες κοινωνικότητας, τις οποίες οι τρόποι του να είμαστε μαζί απαιτούν.
Ο καφές θα παραμείνει πάντα μία εξαιρετική δικαιολογία για να μοιραστούμε τον χρόνο μας, να εμπλουτίσουμε τις συζητήσεις μας ή για να κάνουμε διάλειμμα από τις εργασίες μας και την μελέτη, δίνοντας μας στιγμές απόλαυσης και ενότητας ακόμα και από απόσταση….
Μία παράδοση που πρέπει να προστατευθεί, τώρα περισσότερο από ποτέ
Δεν θα μπορούσα να κλείσω αυτό το άρθρο χωρίς να αναφέρω την Κοινοπραξία για την προστασία του παραδοσιακού Ιταλικού καφέ espresso, στην οποία εμείς στην Danesi caffe έχουμε υπάρξει περήφανο μέλος από την ίδρυσή της, και της οποίας ο πρωταρχικός στόχος είναι η αναγνώριση από την UNESCO του παραδοσιακού ιταλικού espresso ως άυλη κληρονομιά της ανθρωπότητας, ακριβώς όπως μία ξεχωριστή, πολύτιμη και ιδιαίτερη τελετουργία.
Ακόμα και σε αυτήν την περίοδο έκτακτης κατάστασης – η οποία έχει θέσει περιορισμούς σε πολλές εμπορικές λειτουργίες, και κάποιες φορές στις συνήθειες όσων λατρεύουν τον καφέ – η Κοινοπραξία έχει πραγματικά συνεχίσει να διεκπεραιώνει τις ποικίλες ενέργειές της, με στόχο την προώθηση της κουλτούρας και της κοινωνικό-ανθρωπολογικής συνοχής της τελετουργίας του παραδοσιακού καφέ espresso, εξιστορώντας, υποστηρίζοντάς την και δίνοντας φωνή στους ιταλούς bartenders και στις ιστορίες τους, παρουσιάζοντας νέες πρωτοβουλίες οι οποίες γεννήθηκαν προκειμένου να ξεπεραστούν οι δυσκολίες, και πολλά ακόμα.
Ο καφές, αναμφίβολα, είναι κάτι το οποίο δίνει όχι μόνο γεύση και ευχαρίστηση, αλλά και μία αίσθηση του ανήκειν. Στην ουσία, οι μέθοδοι κατανάλωσής του – παρ’όλο που είναι διαφορετικοί κατά μήκος της χερσονήσου – αποκτούν τον ίδιο χαρακτήρα τελετουργίας παντού, συνδέονται από ιδιαίτερες εκδηλώσεις και στιγμές της καθημερινής μας ρουτίνας και της ζωής μας.
Μία πραγματικά άυλη κληρονομιά, τόσο σε προσωπικό επίπεδο όσο και σε συλλογικό, η οποία μας χαρακτηρίζει ως οντότητες και ως ανθρώπους. Άρα κρατάμε πάντα ζωντανή αυτή την ιδιαίτερη τελετουργία, ακόμα και εάν κάποιες φορές απαιτούνται νέες φόρμες ή γενικότερα πλαίσια. Διότι η κρίση – αργά ή γρήγορα – θα περάσει, αλλά η τελετουργία του καφέ θα μείνει πάντα μαζί μας. Πραγματικά μέρος μας.
Ilaria
